W 1959 r. w chrzanowskiej fabryce „Fablok” rozpoczęto produkcję lokomotyw spalinowych serii SM03 (oznacznie przemysłowe Ls150). Były to pierwsze krajowe maszyny trakcji spalinowej małej mocy z instalacją hamulca zespolonego. Podobnie, jak dotychczas produkowane pojazdy serii Ls40 i Ls60 wyposażono je w czterobiegową przekładnię mechaniczną. Nowością było zastosowanie sterowania hydraulicznego zmianą biegów. Monotowano także znacznie mocniejsze niż uprzednio silniki spalinowe 2DSR150 o mocy 150 KM konstrukcji warszawskich zakładów PZL „Wola”. Lokomotywy SM03 produkowano w dwóch zasadniczych wersjach oznaczonych Ls150 i 2Ls150, rożniących się prędkością konstrukcyjną wynikającą z stosowania jedno lub dwuzakresowej skrzyni biegów. Na przełomie 1966 i 1967 r. produkcję lokomotyw SM03 przejęły zakłady „Zastal” w Zielonej Górze. Wytwarzane tutaj pojazdy poddano pewnej modyfikacji w stosunku do pierwowzoru – wyposażono je w nieco mocniejsze silniki 10H6 o mocy 160 KM produkowane przez PZL „Wola” na licencji firmy „Henschel”. Dzięki temu udało się uzyskać zwiększenie prędkości konstrukcyjnej bez zmiany pozostałych podzespołów. Zmodernizowane lokomotywy oznaczano na PKP serią SM03, a w przemyśle 409D, rzadziej Ls160. W 1969 r. podjęto produkcję kolejnej modyfikacji – lokomotyw 409Da (Ls180) wyposażonych w licencyjne jednostki napędowe 14H6 o mocy 180 KM. Bez większych zmian produkowano je do 1995 r. przenosząc dwukrotnie produkcję.

W „Fabloku” w latach 1959-1966 wyprodukowano 229 szt. lokomotyw SM03 (Ls150) dla służby trakcji PKP oraz 442 szt. dla przemysłu, po czym produkcję przeniesiono do zakładów „Zastal” w Zielonej Górze. Przedsiębiorstwo to w latach 1967-1969 wyprodukowało 40 maszyn Ls160 oznaczonych serią SM03 dla służby trakcji PKP oraz 204 szt. oznaczone jako seria 409D dla przemysłu. Następnie w latach 1969-1978 zakłady „Zastal” prowadziły produkcję lokomotyw Ls180 oznaczonych jako seria 409Da. W sumie wyprodukowano 676 maszyn (nr 01 do 676) tego typu. Na poczatku 1979 r. produkcję przekazano do myszkowskich zakładów „Mystal” wraz z częsciami umożliwającymi montaż 17 kolejnych lokomotyw. Produkcję tę kontynuowano do 1989 r. po czym po wyprodukowaniu 176 maszyn (numery 677-852) przekazano ją do Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego w Oleśnicy, gdzie w latach 1990-1995 zbudowano jedynie 12 pojazdów.

Omawiane lokomotywy były przeznaczone przede wszystkim do obsługi bocznic na terenie Polski. Znane jednak są przypadki wyeksportowania lokomotyw 409Da „Zastalu” do ówczesnej Czechosłowacji, jak również z ZNTK Oleśnica do Turcji. 40 szt. lokomotywy typu Ls160 (409D) zostało zakupione przez PKP dla służby trakcji i włączonych do serii SM03 (numery 230-269). Ponadto nieliczne egzemplarze serii zarówno 409D jak i 409Da trafiły do jednostek zaplecza technicznego kolei. Służba trakcji PKP przejeła jedynie dwie lokomotywy 409Da i oznaczyła serią SM04. Pochodziły one z filii ZNTK Gliwice w Sędziszowie i trafiły na stan miejscowej lokomotywowni. Obecnie jedna z nich, SM04-002 znajduje się w zbiorach Skansenu Taboru Kolejowego PKP Cargo w Chabówce.

W zbiorach PSMK znajdują się dwie lokomotywy serii 409D i 409Da. 409Da-734 została zbudowana w 1981 r. dla Warszawskich Zakładów Telewizyjnych w Warszawie na zamówienie nr II2/41/80/PC. Tu lokomotywa pracowała do likwidacji przedsiębiorstwa w 1996 r., po czym została zakupiona do zbiorów PSMK. Obecnie służy jako czynny eksponat. 409D-01 jest protypową maszyną dla swojej serii. Służyła ona na bocznicy Zakładów Wytwórczych Aparatury Wysokiego Napięcia ZWAR w Warszawie. Następnie przeszła we władanie firmy zajmującej się obsługą zakładowej ciepłowni. Jesienią 2006 r. na drodze wymiany lokomotywa trafiła do zbiorów PSMK.

PODSTAWOWE DANE TECHNICZNE LOKOMOTYWY

• szerokość toru: 1435 mm
• układ osi: B
• typ silnika spalinowego: 10H6*/14H6**
• moc znamionowa silnika: 160 KM*/180 KM**
• prędkość maksymalna: 30,8 km/h
• zapas paliwa: 250 l
• masa własna lokomotywy: 23,2 t
• max. szerokość lokomotywy: 2970 mm
• max. wysokość lokomotywy: 3380 mm
• długość lokomotywy (ze zderzakami): 6940 mm

*409D
**409Da

Lokomotywy 409D-01 i 409Da-734 wyprodukowały współpracujące ze sobą zakłady:

• Fabryka Lokomotyw im. F. Dzierżyńskiego w Chrzanowie (konstrukcja mechaniczna),
• PZL „Wola” w Warszwie (silnik spalinowy),
• Myszkowskie Zakłady Metealurgiczne „Mystal” w Myszkowie (dostawa zestawów kołowych oraz montaż lokomotywy 409Da),
• Zaodrzańskie Zakłady Metalowe „Zastal” w Zielonej Górze (montaż lokomotywy 409D).