…co darował, co wziął?
Czy nas wyniósł pod niebo,
czy rzucił na dno?

Niezmiennie od lat tą trawestacją hitu zespołu „Turbo” startujemy z podsumowaniem naszych działań w mijającym roku. A był to trzeci już rok przedłużającej się pandemii COVID-19. Choć wiele obostrzeń złagodzono nastręczał on jednak wciąż sporo trudności. Czyniąc więc zadość utrwalonej już tradycji i na przełomie 2022 i 2023 roku kreślimy kilka zdań stanowiących swoiste résumé naszych dokonań z ostatnich 365 dni. Nie zapominamy w tym miejscu również o podziękowaniach dla Wolontariuszy i Darczyńców bez których nasza działalność w tych dziwnych czasach z pewnością miałaby znacznie skromniejszy wymiar.

Najważniejszym elementem naszej działalności były już tradycyjnie remonty zabytkowych obiektów kompleksu Parowozowni. Rok 2022 pod tym względem należał do nienajlepszych. Na zadania związane z rewitalizacją budynków wydatkowaliśmy ogółem 57 230,57.

Tym razem udało się nam pozyskać fundusze na ukończenie zapoczątkowanego kilka lat temu remontu dachu tzw. przybudówki łowickiej, czyli najstarszej części hali wachlarzowej. W jego trakcie do szczęśliwego finału dotarło pełne pokrycie go nową papą. Pochłonął on całą powyżej wspomnianą kwotę. Samorząd Województwa Łódzkiego wsparł go kwotą 50 000 zł. Z 1% podatku pokryliśmy wkład własny oraz koszty dodatkowych (niezbędnych ze względu na stan obiektu) prac budowlanych, a także opłaciliśmy wymaganego prawem inspektora nadzoru budowlanego. W kolejnym etapie działań planujemy wykonanie posadzek, odtworzenie tynków oraz instalacji elektrycznej.

Również w 2022 r. Urząd Miasta Skierniewice wsparł nas dotacją opiewającą na kwotę 20 000,00 zł z przeznaczeniem na poprawę stanu naszej infrastruktury torowej. Wykorzystując te środki oraz posiadane już podkłady staroużyteczne, śruby stopowe podarowane nam przez PLK SA oraz zakupione łapki Łp2 i świeży tłuczeń kwarcytowy naprawiliśmy najbardziej zdegradowane fragmenty torów nr 7 i 8 wachlarza. Także i w tym roku bezcenne było wsparcie prac koparko-ładowarką, bez którego to ciężko byłoby wykonać roboty (korytowanie, układanie podkładów, balastowanie świeżym tłuczniem) zgodnie z założonym planem. Koszty tych prac ostatecznie zamknęły się kwotą 27 466,57 zł. Kwotę 7 466,57 zł wkładu własnego zapewniliśmy z 1% podatku należnego za 2021 r.

W 2022 r. prócz szeroko zakrojonych prac związanych z remontami budynków czy torów realizowaliśmy kilka projektów nakierowanych na renowację taboru. Były one finansowane zarówno ze środków zewnętrznych jak i własnych.

Pierwszym z nich było dokończenie gruntownej renowacji wyprodukowanej w 1963 r. polskiej lokomotywy spalinowej Ls60-143. Główny jednak nacisk został położony na prace przy kolejnym eksponacie polskiej węglarce dwuosiowej wyprodukowanej w 1927 r. przez Zakłady Ostrowieckie. Na te ostatnie działania przyznała naszemu Stowarzyszeniu grant jedna z fundacji korporacyjnych. Roboty wykonane przez specjalistyczny warsztat obejmowały m. in. piaskowanie konstrukcji i jej antykorozyjne zabezpieczenie oraz prace ślusarskie. Niestety ujawniły on też pewne problemy ze stanem eksponatu, co niewątpliwie wydłuży drogę do jego pełnej rewitalizacji.

Całkowita wartość projektu to 16 484,53 zł, z czego 8 000 zł pochodziło z różnych środków zewnętrznych.

Powróciliśmy na stałe do idei obozów wolontariackich wspieranych z grantów Narodowego Instytutu Dziedzictwa w ramach programu Wspólnie dla dziedzictwa. Również w 2022 r. w miesiącach sierpień-październik głównie podczas weekendowych spotkań realizowaliśmy prace obejmujące karczowanie roślinności oraz porządkowanie zaplecza i wnętrza hali wachlarzowej oraz zasieków węglowych. Bardzo ważnym punktem zaplanowanych działań było uzupełnianie szyb w wysoko położonych oknach hali wachlarzowej wykonywane z podnośnika koszowego. Jest o tyle istotne, że nic tak nie obniża estetyki obiektu, jak braki w jego oszkleniu. Jednak realizacja tego projektu to nie tylko materialne efekty – cieszyły nas tu szczególnie odbudowane więzi z uczestnikami poprzednich podobnych działań wolontariackich oraz pozyskanie nowych wolontariuszy. Na realizację tego zadania ponieśliśmy wydatki w kwocie 28 949,00 zł, z czego 15 750 zł pochodziło z dofinansowania NID, a 13 199,00 zł z wkładu własnego PSMK.

Ostatnim akordem realizacji projektu była wycieczka studialna, z jednej strony mająca charakter dydaktyczny, z drugiej zaś była formą dodatkowego podziękowania dla wolontariuszy za udział w pracach. tym razem dobrze znany nam bus MZK Skierniewice jako pojazd Kolejowej Komunikacji Zastępczej PSMK wyruszył na teren dawnego województwa piotrkowskiego. Odwiedziliśmy zarówno obiekty związane z historią kolei jak bunkry kolejowe w Konewce i Jeleniu czy Skansen Rzeki Pilicy w Tomaszowie Maz., jak również inne zabytki techniki jak choćby Groty Nagórzyckie. Na szlaku przejazdu znalazły się także zabytki architektury Inowłodza, a także Sulejowa-Podklasztorza.

Kilka liczb podsumowujących projekt

Także na wystawie urządzeń sterowania ruchem kolejowym (usrk) w 2022 r. prowadziliśmy prace wsparte ze środków zewnętrznych. Dzięki wsparciu Fundacji Orlen w ramach programu „Moje miejsce na Ziemi” ich zakres odznaczał się wyjątkowym rozmachem. W trakcie realizacji tego projektu dokończona została renowacja ponad 90-letniej nastawnicy kluczowej produkcji zakładów Fiebrandt z Bydgoszcz. Oszklenia się też doczekała latarnia zwrotnicowa przeznaczona do planowanego kompletu z wyremontowanym wcześniej napędem VES. Kompleksowej renowacji poddany został również mały aparat blokowy współpracujący z nastawnicą suwakową. Estetyzacja wystawy objęła także nasz największy eksponat – nastawnicę mechaniczną scentralizowaną. Dzięki realizacji tego projektu wiele urządzeń doczekało się wreszcie porządnego zestawu tabliczek dla dźwigni.

Ekspozycja usrk to jednak nie tylko eksponaty, ale przede wszystkim samo pomieszczenie wystawy. Wiele elementów dawnego magazynu zaadaptowanego na cele wystawiennicze wymagało natychmiastowej interwencji. Częścią zajęliśmy się jeszcze w zeszłym roku. Temat mikroklimatu wystawy stał się jednak szczególnie dokuczliwy ze względu na coraz gorszy stan okien. Z pewnymi obawami przystąpiliśmy więc do ich naprawy. Na szczęście okazały się one być relatywnie w dobrym stanie. Nie wykluczyło to jednak wielotygodniowego maratonu szpachlowania, impregnacji i malowania uwieńczonego opanowaniem „starożytnej” metody kitowania szyb.

Dzięki projektowi udało się również uzupełnić wyposażenie warsztatowe wystawy. Do przyszłej „pracowni konserwatorskiej” trafiły stół warsztatowy oraz wiertarka stołowa. Dzięki nim jesteśmy teraz w stanie przeprowadzić większość drobnych prac ślusarskich bez czasochłonnych i kłopotliwych wędrówek do głównego warsztatu Parowozowni.
Realizacja programu stała się także doskonałą okazją do zaangażowania nowych wolontariuszy chcących zgłębić tajniki usrk, czy też, po prostu, produktywnie wykorzystać swój wolny czas. Na realizację tego projektu otrzymaliśmy grant w wysokości 5 000 zł, a nasz wkład własny wyniósł tym razem 5 579,13 zł.

W 2022 r. łącznie od grantodawców i darczyńców otrzymaliśmy 140 709,80 zł
zł, głównie na cele związane z rewitalizacją Parowozowni. W ten sposób środki z 1% (Urzędy Skarbowe przelały nam 41 959,80 zł) pomnożyliśmy ponad trzykrotnie!

Tak wykorzystaliśmy w 2022 r. Państwa 1%

Z własnych środków kontynuowaliśmy prace renowacyjne w stosunku do szerokotorowego Ty23-273.

W drugiej połowie roku rozbudowa ekspozycji urządzeń sterowania ruchem kolejowym (usrk) kontynowana była bez wsparcia zewnętrznego. Wciąż pracowaliśmy nad dwoma nastawnicami z dawnej warszawskiej „kolejówki”. Zakończyliśmy prace nad napędem zwrotnicowym VES – obecnie możliwe jest za pomocą nastawnicy suwakowej sterowanie nim i zespoloną z nim latarnią rozjazdową. Rozpoczęliśmy też działania mające na celu rozszerzenia ekspozycji o elementy związane z urządzeniami przekaźnikowymi typu PB. Kontynuowaliśmy też rozprowadzanie nowej instalacji elektrycznej oraz budowę ścianki oddzielającej salę z eksponatami od klatki schodowej. Rozpoczęliśmy prace mające na celu powiększenie przestrzeni zajmowanej przez opisywaną tym miejscu wystawę.

W aspekcie tworzenia atrakcji skierowanych do najmłodszych rok 2022 nie obfitował w spektakularne wydarzenia. W fazie budowy był kolejny symulator lokomotywy – tym razem elektrowozu ET22. Prace przy makiecie kolejowej w skali H0 spowolniły ze względu na zobowiązania edukacyjne i zawodowe osoby je koordynującej. Uruchomione w poprzednich latach symulator lokomotywy spalinowej SM42 oraz Ropuszkowa Kolej Ogrodowa w mijającym roku osiągnęły stan stabilizacji.

W 2022 r. odwiedziło nas 4935 osób (ponad 100% wzrost względem słabego 2021 r.), które mogły zapoznać się z historią Parowozowni, jej autentycznymi wnętrzami warsztatowymi i technologią pracy oraz częścią zgromadzonych tu eksponatów. W minionym sezonie też został odnotowany rekord frekwencyjny – w trakcie Kolejowej Nocy Muzeów odwiedziło nasz obiekt 1239 osób (a więc więcej niż w całym pandemicznym 2020 r.).
Szczególnym wydarzeniem na przełomie września i października były obchody 35-lecia naszego Stowarzyszenia. Ten Koralowy Jubileusz był okazją do pewnych podsumowań ale również do uroczystego spotkania z Gośćmi odwiedzającymi naszą Parowozownię. Pierwszego dnia spotkaliśmy się z przedstawicielami instytucji, z którymi na co dzień współpracujemy. Odbieraliśmy życzenia, podziękowania i listy gratulacyjne (link). Drugi dzień to Nadzwyczajny Dzień Otwarty, który został przygotowany przede wszystkim z myślą o rodzinach z pociechami. Były stoiska Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej i Straży Ochrony Kolei. PKP Cargo przyjechało do nas z makietą kolejową a PLK SA z Zakładu w Łodzi przysłało wóz kolejowego ratownictwa technicznego. Furorę robiły przejażdżki kolejką parkową i spotkania z Rogatkiem na stoisku Urzędu Transportu Kolejowego. Tego dnia po raz pierwszy pokazaliśmy publiczności pieczołowicie odrestaurowany skład „Pociągu stuletniego PSMK”. Przez pięć godzin otwarcia podwoi „szopy” przybyło świętować z nami 599 osób!

Niestety dwa lata pandemii oraz znaczący spadek liczby niedziel handlowych mocno wpłynął na zmianę zwyczajów głównej grupy odbiorców naszej działalności to jest opiekunów z dziećmi, a co za tym idzie zmniejszył frekwencję u nas w soboty. Ponadto nie odrodziła się praktycznie turystyka grupowa, zwłaszcza w postaci rajdów samochodowych niegdyś dość często nas odwiedzających. Podobnie też było z wycieczkami autokarowymi.
Wyciągając wnioski z tegorocznych obserwacji planujemy w 2023 r. bardziej dopasować naszą ofertę do oczekiwań turystów indywidualnych i rozciągnąć nasze Dni Otwarte na całe pierwsze weekendy miesiąca – przy czym nadal będzie to okres maj-październik.

W dziedzinie współpracy z innymi zagranicznymi organizacjami o podobnej do naszej specyfice rok 2022 upłynął bez większych zmian w stosunku do stanu z lat poprzednich. Ze względu na wspólne silne zainteresowania, przede wszystkim kontynuowaliśmy bardzo ożywione kontakty z czeskim stowarzyszeniem Chornický železniční klub funkcjonującym na Morawach i specjalizującym się w ochronie historycznych urządzeń sterowania ruchem kolejowym. Obejmowała ona wymianę wiedzy, a także pomoc w kompletowaniu eksponatów. Podtrzymywaliśmy też serdeczne stosunki z kolegami z towarzystwa Eisenbahnfreunde Gera – realizującego swe działania w historycznej parowozowni zlokalizowanej w niemieckim mieście bliźniaczym Skierniewic – Gerze.

Wszystkim naszym darczyńcom oraz partnerom w imieniu Członków i Wolontariuszy PSMK oraz znajdujących się w naszej pieczy zabytków kolejnictwa jeszcze raz DZIĘKUJEMY!

Mecenasi działań PSMK w 2022 r.