…co darował, co wziął?
Czy nas wyniósł pod niebo,
czy rzucił na dno?

Jak co roku tą trawestacją hitu zespołu „Turbo” rozpoczynamy podsumowanie przebiegu mijającego roku. A był to kolejny już rok, który z powodu przedłużającej się pandemii COVID-19, nastręczał sporo trudności. Czyniąc więc zadość utrwalonej już tradycji i na przełomie 2021 i 2022 roku kreślimy kilka zdań na ten temat. Nie zapominamy w tym miejscu również o podziękowaniach dla Wolontariuszy i Darczyńców bez których nasza działalność w tych dziwnych czasach z pewnością miałaby znacznie skromniejszy wymiar.

Najważniejszym elementem naszej działalności były już tradycyjnie remonty zabytkowych obiektów kompleksu Parowozowni. Rok 2021 pod tym względem należał do bardziej przeciętnych. Na zadania związane z rewitalizacją budynków wydatkowaliśmy ogółem 135 343,85 zł.

Tym razem udało się nam zrealizować kosztowny remont świetlika nad stanowiskami numer 7 i 8 hali wachlarzowej. Pochłonął on całą powyżej wspomnianą kwotę. Samorząd Województwa Łódzkiego wsparł go kwotą 49 500 zł, a 60 000 zł przekazał na ten cel Łódzki Wojewódzki Konserwator Zabytków. Z 1% podatku pokryliśmy wkład własny oraz koszty dodatkowych (niezbędnych ze względu na stan obiektu) prac budowlanych, a także opłaciliśmy wymaganego prawem inspektora nadzoru budowlanego. W 2022 r., po niezbędnych pracach porządkowych i przearanżowaniu ekspozycji taboru, umożliwi nam to wydłużenie trasy przeznaczonej do samodzielnego zwiedzania.

Urząd Miasta Skierniewice wsparł nas kolejną dotacją opiewającą na kwotę 20 000,00 zł z przeznaczeniem na poprawę stanu naszej infrastruktury torowej. Tym razem nie uniknęliśmy kosztów – musieliśmy uzupełnić mocno już nadwątlone zapasy staroużytecznych podkładów. Skorzystaliśmy w tym celu ze sprawdzonego źródła – Zakładu Górniczego „Żabiny” koło Działdowa. Konieczny też był zakup pozostałych materiałów torowych. To wszystko znacznie zwiększyło poniesione w 2021 r. wydatki (do kwoty 39 868,73 zł). Przywiezienie nabytych akcesoriów do Skierniewic otworzyło drogę do kompletnej naprawy kolejnych, najbardziej zdegradowanych fragmentów torów nr 9 i 10 wachlarza. Także i w tym roku bezcenne było wsparcie prac koparko-ładowarką, bez którego to ciężko byłoby wykonać roboty (korytowanie, układanie podkładów, balastowanie świeżym tłuczniem) zgodnie z założonym planem.

W 2021 r. prócz szeroko zakrojonych prac związanych z remontami budynków czy torów realizowaliśmy kilka projektów nakierowanych na renowację taboru. Były one finansowane zarówno ze środków zewnętrznych jak i własnych.

Pierwszym z nich było dokończenie remontu pochodzącego z Węgier wagonu-krytego z 1910 r. 26 października 2020 r. Fundacja BGK przyznała naszemu Stowarzyszeniu grant w kwocie 30 000 zł na realizację projektu: Polak-Węgier dwa bratanki – i do kolei, i do szabli i do szklanki. Upamiętnienie transportu węgierskiej pomocy wojskowej z sierpnia 1920 r. W ramach jego realizacji zaplanowana była nie tylko kontynuacja remontu pojazdu szynowego, ale także jego adaptacja do funkcji wystawowej, bowiem drugim komponentem tego działania było stworzenie wystawy upamiętniającej wydarzenie wspomniane w nazwie zadania. Roboty obejmowały m. in. piaskowanie konstrukcji i jej antykorozyjne zabezpieczenie, ułożenie nowego oszalowania pojazdu, ułożenie nowej podłogi i nowego dachu. Uzupełnione zostały brakujące elementy pomostu dla hamulcowego. Wiele innych elementów naprawiono a w kilku przypadkach dorobiono i zamontowano części nowe. Równolegle staraliśmy się pozyskać środki na kontynuację remontu w jak największym zakresie. .
Prace trwały 1 ½ roku. Były prowadzone ze starannością należną zabytkowemu pojazdowi.

Równolegle do prac przy wagonie trwało przygotowywanie wystawy przewidzianej do eksponowania w nim i jego otoczeniu.

Całkowita wartość projektu to 45 460,18 zł, z czego 39 000 zł pochodziło z różnych środków zewnętrznych.

Po kilku latach przerwy powróciliśmy do idei obozów wolontariackich realizowanych dzięki wsparciu Narodowego Instytutu Dziedzictwa w ramach programu Wspólnie dla dziedzictwa. W miesiącach sierpień-październik 2021 r. głównie podczas weekendowych spotkań realizowaliśmy prace obejmujące karczowanie roślinności oraz porządkowanie zaplecza hali wachlarzowej i zasieków węglowych. Bardzo ważnym punktem zaplanowanych działań było uzupełnianie szyb w wysoko położonych oknach hali wachlarzowej wykonywane z podnośnika koszowego. Jest o tyle istotne, że nic tak nie obniża estetyki obiektu, jak braki w jego oszkleniu. Jednak realizacja tego projektu to nie tylko materialne efekty – cieszyły nas tu szczególnie odbudowane więzi z uczestnikami poprzednich podobnych działań wolontariackich oraz pozyskanie nowych wolontariuszy. Na realizację tego zadania ponieśliśmy wydatki w kwocie 15 801,60 zł, z czego 9 320 zł pochodziło z dofinansowania NID.

Ostatnim akordem realizacji projektu była wycieczka studialna, z jednej strony mająca charakter dydaktyczny, z drugiej zaś była formą dodatkowego podziękowania dla wolontariuszy za udział w pracach. W jej trakcie zostały odwiedzone przede wszystkim obiekty związane z szeroko pojętą techniką: Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie, pierwszy na świecie most spawany i Łowicki Park Etnograficzny w Maurzycach oraz Park Romantyczny w Arkadii.

W 2021 r. łącznie od grantodawców i darczyńców otrzymaliśmy blisko 178 000 zł, głównie na cele związane z rewitalizacją Parowozowni. W ten sposób środki z 1% (Urzędy Skarbowe przelały nam ponad 36 258 zł) pomnożyliśmy blisko 5-krotnie!

Z własnych środków kontynuowaliśmy kompleksowe prace renowacyjne w stosunku do szerokotorowego Ty23-273. Ponadto były prowadzone prace wykończeniowe przy lokomotywie Ls60-143.

Bez wsparcie zewnętrznego kontynowania była rozbudowa ekspozycji urządzeń sterowania ruchem kolejowym (usrk) i poprawa jej estetyki. Pracowaliśmy nad nastawnicą suwakową z dawnej warszawskiej „kolejówki”, semaforem karzełkowym oraz kolejną nastawnicą kluczową. Ponadto pomieszczenie opuściły kolejne elementy przeznaczone na ekspozycję urządzeń związanych z telefonią kolejową oraz likwidacji uległ dawny kantorek magazyniera. Umożliwiło nam to przearanżowanie wystawy. Rozpoczęliśmy też rozprowadzanie nowej instalacji elektrycznej umożliwiającej wreszcie stałe zasilanie eksponatów. Zapoczątkowaliśmy również budowę ścianki oddzielającej salę z eksponatami od klatki schodowej prowadzącej na strych i do piwnicy.

Także we własnym zakresie kontynuowaliśmy prace przy rozbudowie działu urządzeń telekomunikacji kolejowej. Na swoje docelowe miejsce trafiły wielkogabarytowe elementy składowane dotąd na wystawie usrk. Prowadzone też był drobne prace uzupełniające ekspozycję oraz działania koncpecyjne.

W 2021 r. nasze zbiory wzbogaciły się o kilka istotnych eksponatów. Pierwszym z nich był wagon typu Di21 (Cid21) przekazany nam przez wspomagająca nasze działania od lat skierniewicką firmę FAC Rail. Nasz nowy eksponat został zbudowany w 1922 r. w Waggon-Fabrik A.G. w Uerdingen. Pozostałe, nowe ważne eksponaty, dotyczyły naszego wyróżnika, jakim jest wystawa urządzeń sterowania ruchem kolejowym. Ze stacji Grabowo do naszej do kolekcji trafiły niemal kompletne scentralizowane mechaniczne urządzenia sterowania ruchem kolejowym z lat 1950. Unikatowy pulpit nastawczy tupu AC10 stanowił natomiast element urządzeń przekaźnikowych typu E na nastawni Ls5 w Lesznie.

Rok 2021 obfitował ponadto w działania uatrakcyjniające ofertę Parowozowni, zwłaszcza tą skierowaną do najmłodszych. Po kilku latach pracy udało się uruchomić symulator lokomotywy spalinowej SM42 oparty na oprogramowaniu „MaSzyna” – Symulator Pojazdów Szynowych oraz na posiadanym przez nas szkoleniowym pulpicie z wspomnianej jednostki taborowej. W swojej pierwotnej lokalizacji stanowisko współpracowało z aparaturą hamulcową oraz wyposażeniem elektrycznym lokomotywy. Jego stelaż pospawany był niezbyt estetycznie, natomiast wykonany prowizorycznie z płyty wiórowej górny panel mierników, nie przypominał w niczym oryginału. Brakowało również wielu bardzo ważnych elementów wyposażenia stanowiska maszynisty (w tym przede wszystkim zaworu hamulca zespolonego, prędkościomierza, panelu syren, przycisków nożnych i innych). Skompletowanie jego dość znacząco wydłużyło czas realizacji projektu ze względu niedostępność potrzebnych części. Wspomniany na wstępie symulator udostępniany był w trakcie klasycznych Dni Otwartych. Ponadto pozyskane zostały elementy umożliwiające stworzenie w przyszłości kolejnych tego typu urządzeń (m.in. jednostek elektrycznych serii ED74).

W 2021 r. rozpoczęliśmy prace nad kolejną atrakcją docelowo skierowaną do najmłodszych – makietą kolejową w skali H0. Spośród kilku posiadanych takich artefaktów różnych wielkości i różnych podziałek modelarskich postanowiliśmy dostosować do prezentacji tę pochodzącą z dawnego Technikum Kolejowego w Łodzi. Z jednej strony jest ona największą w naszych zasobach, z drugiej zaś jako była pomoc dydaktyczna najlepiej się wpisuje w profil naszej placówki o charakterze paramuzealnym i będzie mogła pełnić rolę nie tylko rozrywkową. W minionym roku została ona ustawiona w docelowym pomieszczeniu i rozpoczęła się jej adaptacja do naszych potrzeb i oczekiwań.

Nasza Ropuszkowa Kolej Ogrodowa w mijającym roku osiągnęła pewną stabilizację. Jej wyposażenie zostało uzupełnione o drewnianą parowozownię, napędy zwrotnicowe i latarnie oraz elektrownię je zasilające.

W 2021 r. odwiedziło nas 2377 osób (ponad 100% wzrost względem feralnego 2020 r.), które mogły zapoznać się z historią Parowozowni, jej autentycznymi wnętrzami warsztatowymi i technologią pracy oraz częścią zgromadzonych tu eksponatów. Planowaliśmy organizować też jak co roku lekcje muzealne dla dzieci i młodzieży, plenery fotograficzne i szereg innych imprez kulturalnych. Niestety panująca pandemia mocno ograniczyła nasze możliwości w tej mierze. Rzutowała też na bardzo niską liczbę gości obiektu działającego w reżimie sanitarnym. Tę działalność, jeśli pozwoli sytuacja epidemiczna, będziemy próbowali kontynuować w normalnym zakresie również w roku 2022.

W dziedzinie współpracy z innymi zagranicznymi organizacjami o podobnej do naszej specyfice rok 2021 były trudny. Z racji sytuacji pandemicznej nasze działania przeniosly się wyłącznie do rzeczywistości wirtualnej. Ze względu na wspólne silne zainteresowania, przede wszystkim kontynuowaliśmy bardzo ożywione kontakty z czeskim stowarzyszeniem Chornický železniční klub funkcjonującym na Morawach i specjalizującym się w ochronie historycznych urządzeń sterowania ruchem kolejowym. Obejmowała ona wymianę wiedzy, a także pomoc w kompletowaniu eksponatów. Podtrzymywaliśmy też serdeczne stosunki z kolegami z towarzystwa Eisenbahnfreunde Gera – realizującego swe działania w historycznej parowozowni zlokalizowanej w niemieckim mieście bliźniaczym Skierniewic – Gerze.

Wszystkim naszym darczyńcom oraz partnerom w imieniu Członków i Wolontariuszy PSMK oraz znajdujących się w naszej pieczy zabytków kolejnictwa jeszcze raz DZIĘKUJEMY!

Mecenasi działań PSMK w 2021 r.